„BIBLIOTEKA WARSZAWSKA”

Księgozbiór zabytkowy w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce liczy obecnie 7 900 woluminów, za czasów Konstantego Zamoyskiego w bibliotece było ich około 10 000. Oprócz książek w zbiorach bibliotecznych są także czasopisma. Jednym z najważniejszych polskich periodyków była „Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi”. Nie mogło więc go zabraknąć w bibliotece Zamoyskich. Był to miesięcznik literacko-naukowy, ukazujący się w Warszawie w latach 1841–1914. „Biblioteka Warszawska” przez cały czas swego istnienia utrzymywała bardzo wysoki poziom i cieszyła się dużym zainteresowaniem czytelników. Po upadku powstania listopadowego było to pierwsze polskie czasopismo naukowe. Drukowano w nim artykuły reprezentujące głównie nurt humanistyczny, ale pojawiały się tu również specjalistyczne publikacje przyrodnicze i techniczne oraz dość dużo artykułów o tematyce prawnej.

Pierwszym redaktorem naczelnym „Biblioteki Warszawskiej” został Antoni Szabrański, jeden z jej założycieli, który funkcję tę pełnił w latach 1841–1843, a w zespole redakcyjnym pracował do 1874 roku. Następnie rolę redaktora naczelnego przejął Kazimierz Władysław Wóycicki, który pełnił ją dwukrotnie: w latach 1843–1844 oraz 1850–1879. Później funkcję tę obejmowali: Józef Kazimierz Plebański (1880–1890), Józef Weyssenhoff (1891–1896) i Adam Krasiński (1901–1909). „Biblioteka Warszawska” szczególnie ważną rolę w krzewieniu oświaty odegrała za czasów Wóycickiego, gdy wiele instytucji naukowych uległo likwidacji na rozkaz władz carskich. Do roku 1876 stanowiła jedyny periodyk ogólnonaukowy.

Początkowo (1841-1854) czasopismo było wydawane w Drukarni Stanisława Strąbskiego. Następnie, w latach 1855–1864, w Drukarni „Gazety Codziennej” w Warszawie. Natomiast od roku 1865 „Bibliotekę Warszawską” przejęło wydawnictwo Gebethner i Wolff, gdzie wydawano ją do roku 1881. Później wydawcą czasopisma była Drukarnia Józefa Bergera, a następnie Drukarnia Józefa Sikorskiego.

W zbiorach biblioteki zabytkowej Muzeum Zamoyskich w Kozłówce zachowały się wszystkie roczniki periodyku, począwszy od roku 1841 aż do ostatniego numeru z roku 1914. Roczniki z lat 1841–1877 są oprawione kwartalnie. Natomiast od roku 1878 do 1914 zachowały się oryginalne zaszyty miesięczne. Prenumeratę roczników „Biblioteki Warszawskiej” rozpoczął Jan Zamoyski, natomiast jego syn, Konstanty Zamoyski, I ordynat na Kozłówce, kontynuował aż do zakończenia wydawania czasopisma, czyli do roku 1914.

Opr. Elżbieta Dybała